Rendement: gaan we handig om met schaarse middelen?
Maatwerk is een investering in het huishouden. Maar het waarderen van maatwerk is nog vaak lastig. Rendement – ofwel het berekenen van een micro Kosten Baten Analyse (mKBA) -is één van de drie wegen waarlangs we bij het IPW maatwerk waarderen. Wat kost een doorbraak en wat levert het op?
Rendement, financiële waarde, is voor veel bestuurders en managers in het sociaal domein in toenemende mate belangrijk. Niet alleen om aan hun eigen begroting en verplichtingen te voldoen, maar ook omdat onze verzorgingsstaat in zijn geheel onbetaalbaar dreigt te worden. De mooie belofte van maatwerk is dat het inwoners beter helpt en tegelijkertijd goedkoper kan zijn.
De juiste afweging maken
Veel van onze regels mogen tot doel hebben om juridisch legitiem beslissingen te nemen, voor een belangrijk deel hebben ze ook tot doel om de verzorgingsstaat effectief, efficiënt en in zekere mate zo goedkoop mogelijk in te zetten. Zorg, en vooral dure zorg, moet niet terechtkomen bij mensen die het niet nodig hebben. De waarde Rendement helpt om bij maatwerk een afweging te maken. Want als duidelijk is dat een huishouden met een uitzondering op een regel niet alleen beter maar ook goedkoper geholpen is, helpt dat om het maatwerk positief te waarderen.
Het afwegingskader om maatwerk te onderbouwen. Rendement is één van de drie waarden.
Zoals je in de blog over de Waardendriehoek kunt lezen, is geen van de drie waarden belangrijker dan de andere. Ook is geen enkele waarde absoluut. Het is dus niet de vraag of een oplossing wel of niet binnen de regels past, of die wel of niet te betalen is, of dat het huishouden wel of niet betrokken is. Het gaat over de mate van betrokkenheid, de hoogte van de kosten en in hoeverre de oplossing binnen de regels past. Dit maakt het mogelijk om een afweging te maken. In de digitale Leeromgeving van de Doorbraakmethode wordt uitgebreid ingegaan en geoefend met het maken en uitwerken van zo’n afweging.
Micro-Kosten-batenanalyse
Bij de waarde Rendement staat de vraag 'Wat kost het om een huishouden goed te helpen?' centraal. Maar we kijken niet alleen naar de kosten. We kijken ook naar wat het oplevert. We zien maatwerk dus als investering in een huishouden. Die kost geld, maar levert ook iets op. Dat is het rendement en die waarde drukken we uit in geld. We maken hiervoor een micro-kosten-batenanalyse.
We gaan hierbij uit van de maatschappelijke kosten en baten van een huishouden. Dat zijn kosten en baten waar de overheid (indirect) aan meebetaalt of van meeprofiteert. Alle zorg en hulp die in geld uit te drukken zijn, rekenen we mee. Hierin gaat het dus niet om wat een inwoner zelf betaalt.
Een mKBA helpt op het niveau van de casus je uitzondering te onderbouwen en betere oplossingen te bedenken: voor hetzelfde geld heb je iets beters. Op systeemniveau maakt het mKBA inzichtelijk waar hoge, onnodige kosten worden gemaakt en stuurt dus beter beleid aan.
Vier stappen
Net als bij Legitimiteit is het in kaart brengen van kosten en baten een kleine puzzel. Gemeenten hebben nog geen mogelijkheden om met één druk op de knop alle kosten rond een huishouden in beeld te brengen. Vaak moet je handmatig alle voorzieningen onder elkaar zetten en voorzien van de juiste prijs. Vaak maak je gebruik van een maatschappelijke prijslijst, je eigen afdeling inkoop/verkoop en natuurlijk de suggesties in de digitale Doorbraaktool.
Zo’n micro-kosten-batenanalyse maken we in vier stappen:
Wat kost de huidige situatie?
Wat gaat het kosten als er nu niets gebeurt?
Wat kost het doorbraakscenario?
Wat is de uitkomst van de som?
In de digitale Leeromgeving gaan we uitgebreid in op hoe je deze stappen uitwerkt in je plan en oefen je aan de hand van voorbeelden met het maken van een mKBA.
Geld als taal
Het maken van zo’n rendementsberekening is even oefenen. Het hoeft niet tot op de cent te kloppen; het gaat om de grote lijnen.
Vind je het vervelend om het leven van iemand in waarde uit te drukken? Dan helpt het om het geld te zien als taal. Bij Betrokkenheid spreek je de taal van de inwoner. Bij Legitimiteit spreek je de taal van de regels. En bij Rendement spreek je de taal van het geld. Vaak is maatwerk goedkoper dan het huidige of dreigende scenario. En dan heb je in de taal van het geld een extra argument om iemand te helpen.
Natuurlijk is de mKBA niet allesbepalend. Gebruik het in combinatie met de andere waarden uit de driehoek. De ultieme tip is altijd het maken van een goed plan!
